Relatiegerichte reflectie voor het omgaan met leerlingen met “moeilijk” gedrag
Zowel voor de leerling als voor de leerkracht is een goede relatie van belang. Voor de leerling geldt dat een goede relatie met de leerkracht bijdraagt aan een betere cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling en het kan een beschermende factor kan zijn in het voorkomen dat mogelijke gedragsproblemen bij een leerling verergeren. Voor de leerkracht geldt dat een goede leerkracht-leerlingrelatie bijdraagt aan plezier in het werk.
Soms kan bij het omgaan met leerlingen een conflictueuze leerkracht-leerling relatie ontstaan. Het kan dan zijn dat begeleiding wordt ingeschakeld. Die begeleiding is doorgaans gericht op wat leerkrachten doen (pedagogisch, didactisch handelen), maar veel minder op wat zij voelen en denken. Terwijl het voelen en denken over individuele leerlingen juist in belangrijke mate het handelen sturen. Dit kan verworden tot een negatieve vicieuze cirkel waar het gedrag van de leerling de gevoelens en het handelen van de leerkracht ten aanzien van de leerling beïnvloeden en vice versa. Daardoor kan de ontwikkeling van de leerling kan stagneren en neemt het werkplezier en gevoel van competentie bij de leerkracht af.
Reflectie van de leerkracht op de relatie met een specifieke leerling is een relatief nieuwe interventie om de negatieve spiraal te doorbreken. De interventie bestaat uit twee gesprekken van maximaal een uur met de leerkracht. Het eerste is een interview met vaste vragen waarin bijvoorbeeld gevraagd wordt naar kenmerken van de relatie en naar gevoelens en gedachten van de leerkracht. Dit interview wordt uitgewerkt en visueel gemaakt. In het volgende gesprek (na ongeveer een week) wordt samen gekeken naar de bevindingen. De leerkracht wordt daarbij uitgenodigd om eerste inzichten om te zetten in (ander) leerkrachthandelen. Wil je als leerkracht meer zicht op het algemeen onbewust handelen in relatie tot je leerlingen (naast het handelen in relatie tot een specifieke leerling)? Dan wordt aanbevolen om de interventie tweemaal af te nemen.
Reacties van leerkrachten na het afronden van de interventie waren bijvoorbeeld: “dit heeft mij veel gebracht, ik zie de leerling nu veel beter en heb handvatten gekregen om de relatie te verbeteren”.
“Wat een magische interventie, ik had dit veel eerder moeten doen!”
“Ik was erg terughoudend, hoe ging mij dit nou helpen? Maar ik moet zeggen dat het heel waardevol is geweest. Ik heb meer zicht op mijn eigen reacties en weet wat belangrijk is om bij aan te sluiten bij de leerling.”
Ben jij, of ken jij een leerkracht voor wie dit een eerste stap zou kunnen zijn, of wil je meer informatie hierover? Neem dan contact op met Noor Zomerman n.zomerman@bvs-schooladvies.nl
Kunstwerk: Kira van Uden, De Vrije School Den Haag VO