Met hoofd, hart en handen
Als volwassenen willen we vaak niets liever dan kinderen zo lang mogelijk beschermen tegen het verdriet van de wereld. Zeker in de onderbouw willen we de kinderen laten zien dat de wereld goed en mooi is. Hierdoor kunnen we ervoor kiezen om het thema oorlog geen plek te geven in ons onderwijs. Toch weten we uit onderzoeken dat kinderen die de ruimte krijgen om zich uiteen te zetten met moeilijke thema’s vaak veerkrachtiger worden*. Kinderen krijgen dan namelijk de ruimte om op een gezonde manier om te gaan met gevoelens en vragen die er in ze opkomen. En leren zichzelf zo coping strategieën aan.
Er is geen standaardrecept voor praten over moeilijke thema’s en het is een uitdaging om het thema zo te bespreken dat alle kinderen in de klas zich er op een gezonde manier mee uiteen kunnen zetten. Bovendien is het een kunst om het thema zo te bespreken dat het aansluit bij de verschillende leeftijdsfases. De uitdaging hierin is om de wereld binnen te laten komen zodat kinderen zich uiteen kunnen zetten met het onderwerp zonder dat het ze onnodige gevoelens van angst of verdriet oplevert. Hoofd, hart en handen bieden verschillende invalshoeken om aan de slag te gaan met het thema oorlog.
Je kunt de wereld binnen laten via het hoofd
Alle feitenkennis hoort bij de weg van het hoofd. Door kinderen vragen te laten stellen kom je erachter wat er leeft. Door duidelijk en eerlijk te zijn en de oorlog in perspectief te plaatsen geef je kinderen houvast. Via diverse websites kun je lesbrieven vinden die leerkrachten kunnen helpen om de oorlog te bespreken in de klas.
Je kunt de wereld binnen laten via het hart
Door op kunstzinnige en/of speelse wijze aan de slag te gaan met thema’s die samenhangen met oorlog krijgen kinderen de tijd en ruimte om hun gevoelens te ervaren en verwerken. Door verschillende kunstzinnige oefeningen te doen, zoals samen tekenen, gedichten te schrijven of samen te zingen, kunnen kinderen oefenen om te gaan met hun eigen gevoelens en elkaars verschillen. Ook verhalen horen bij de weg van het hart; via verhalen maak je als leerkracht op kunstzinnige wijze beelden van feitelijke gebeurtenissen om de kaalheid en scherpte betekenis te helpen geven. Hierbij kan je voor het thema oorlog denken aan verhalen over moed.
Je kunt de wereld ook binnen laten via de handen
Kinderen graag willen helpen: iets positiefs doen geeft grip op de situatie en hoop. Vertel kinderen daarom verhalen over mensen die in actie kwamen om anderen te helpen. Voorbeelden hiervan zijn het meisje dat 1000 kraanvogels vouwde voor de slachtoffers van Hiroshima, Greta Tunberg die staakte voor een beter klimaat of de buurjongens die onder de naam Koekraine aan de hele buurt koekjes verkochten. Maar ook in sprookjes lees je regelmatig hoe iemand zich inzet om het lot van de ander te verzachten. Denk bijvoorbeeld aan Roodkapje die op weg is naar haar zieke grootmoeder met een mandje vol lekkers. Geef kinderen de ruimte om vanuit eigen initiatief en passend bij hun leeftijdsfase actie te voeren.
Praten over de oorlog doe je niet alleen. Het is fijn om steun te hebben aan je collega’s, ouders en (externe) ondersteuners en samen met hen te zoeken naar een passende vorm in de klas en in de school. Hoe je ook besluit om de wereld binnen te laten komen in de klas, verhalend, kunstzinnig, spelenderwijs of feitelijk; het is voor kinderen van groot belang dat ze een plek hebben waar ze vrij en veilig kunnen praten over de oorlog. Een plek waar ze kunnen rekenen op eerlijke antwoorden en hoopvolle verhalen. Als leerkracht kun je hierin voorleven, bevragen en samen zoeken naar een manier om de oorlog te begrijpen. Je bent op die manier een gids die met de kinderen op reis gaat en onderzoekt en vertaalt wat ze op weg tegenkomen.
Voor meer informatie kun je contact opnemen met Jacoba Pylyser op j.pylsyer@bvs-schooladvies.nl en 030 – 281 96 56.
*W. Thomas Boyce (2019), The Orchid and the Dandelion. Uitgeverij Vintage
Categorie: nieuws
Feedback in de klas – Middelbare school Descart Utrecht
Procesbegeleiding op het voortgezet speciaal onderwijs
Acadin-congres 9 november 2022
Observatie instrumenten voor kleuteronderwijs
Het afgelopen schooljaar is er veel te doen geweest over hoe en met welke instrumenten kleuters gevolgd moeten gaan worden in de aankomende jaren. Vanaf augustus 2022 mogen bij kleuters geen toetsen meer worden afgenomen. Maar hoe volgen begeleiders en leerkrachten de ontwikkeling van kinderen in groep 1 en 2 dan? Demissionair minister Slob zegt: “met goedgekeurde observatie-instrumenten.”
Via deze nieuwsbrief hebben we geprobeerd je regelmatig op de hoogte te houden van de ontwikkelingen rond deze observatie-instrumenten waarvan ons kleutervolgsysteem er een is. Op de achtergrond zijn we, met verschillende organisaties die zich hard maken voor het bewaren van de eigenheid van de ontwikkeling van het jonge kind, in gesprek met allerlei overheidsinstanties. Ik zal je niet vermoeien met alle details.
Vooralsnog is er in de wetgeving niets verandert. Dit betekent dat scholen ergens gedurende de schoolse periode (leerjaar 1 t/m 8) gebruik dienen te maken van een goedgekeurde toets. Bij de groepen 1 en 2 mag er echter geen gebruik gemaakt worden van schoolse toetsen en zal het dus gaan om een observatie-instrument. Met andere woorden: als in de hogere groepen gebruik wordt gemaakt van goedgekeurde LVS-toetsen dan mag je in de groepen 1 en 2 zelf kiezen welk observatie-instrument je wilt gebruiken om de ontwikkeling van kinderen te volgen.
Vanuit de vrijeschool hebben wij een onderbouwde visie op kleuteronderwijs en daarmee ook op de wijze waarop wij de ontwikkeling van kleuters willen volgen. Wanneer je als Ib’er of schoolleider kiest voor ons volgsysteem, kan je aan de inspectie deze keuze inhoudelijk verantwoorden en voldoe je daarmee aan de wet. Veel scholen werken inmiddels met grote tevredenheid met ons volgsysteem.
In de tussentijd heeft de SLO in opdracht van het Ministerie van OC&W een analyse van verschillende kind- en kleutervolgsystemen gemaakt en gekeken in hoeverre de aanbodsdoelen vóórkomen in (veel gebruikte) volgsystemen voor het jonge kind. Er is bekeken of een doel aanwezig, niet aanwezig of deels aanwezig is in het voorgelegde volgsysteem. Dat betekent overigens niet dat een volgsysteem niet voldoet als doelen ontbreken: Er zijn altijd meer aanbodsdoelen dan volgdoelen en er kan bewust gekozen zijn bepaalde doelen samen te voegen of niet te volgen.
Deze analyses van OCW bieden je de mogelijkheid een vergelijking te maken van verschillende volgsystemen. Ook het volgsysteem van de BVS is door de SLO bekeken. Je kunt deze analyses vinden via onderstaande link
Kindvolgsystemen voor kleuters (gr.1-2) – SLO
Wij houden voor je in de gaten hoe de regels rond de wetgeving zich verder ontwikkelen. Als je goed op de hoogte wil blijven van wat er straks wel en niet mag kan dat ook via www.Wsk-kleuteronderwijs.nl en www.lbbo.nl
Mocht je hulp bij dit proces willen dan kun je contact opnemen met Cécile de Jong op c.de.jong@bvs-schooladvies.nl
en (06) 21 27 26 06.
Kleine initiatieven maken ook in 2022 de wereld beter
Een nieuw jaar begint met een voornemen. Mijn motto is ‘Geef waarde aan het kleine’.
Zo gauw ik dit opschrijf, buitelen mijn gedachten over elkaar heen. Sommige bekend en al langer stokpaardjes, anderen nog nieuw, net gelezen, net gedacht, opeens overal om me heen gehoord. Maar hoe meer ik mijn gedachten over dit thema toelaat, hoe meer ik zie dat mijn voornemen een bundeltje open deuren is in de ogen van de tijdgeest. Hieronder deel ik een paar gedachtelijntjes, omdat open deuren meer uitnodigen tot verder denken dan dichte.
Geef waarde aan het kleine is teruggaan naar het maakbare
Als je het niet meer weet: ga dan terug naar het maakbare, naar dat wat je wel weet. Dat zijn vaak kleine dingen. Of je nu kinderen helpt die even het spoor bijster zijn, of in een ruzie op zoek bent naar verbinding: het is altijd goed terug te gaan naar de kleine begingedachte, of de bekende handeling. Het is als een oefening in tevredenheid, je geeft dat wat er wel is erkenning, in plaats van zorgen of ontevredenheid over wat er (nog) niet is. En pas in ontspanning kan je weer vooruit kijken.
Geef waarde aan het kleine moment
Ook als je iets nieuws gaat doen, maken of leren, is het slim om klein te beginnen. Daarmee zet je een nieuwe stroming in beweging en ben je daadwerkelijk begonnen. Of het nu het leren spelen van een instrument is, of het dagelijks studeren, lezen, of het breien van een trui. Pas in je daden ben je onderscheidend, in je voornemens en denken ben je vaak gelijker dan je wist. Een daad kan zijn: 5 minuten per dag iets oefenen. De waarde aan het kleine kan dus ook letterlijk een kleine waarde in de tijd zijn: doe liever vaak iets kleins, dan minder vaak iets groots.
Geef waarde aan het kleine ook al lijkt het chaotisch
Heel vaak is de creativiteit het begin van de orde die chaos heet. Bij mij is chaos altijd nodig om van het een naar het ander te komen. Chaos is een kenmerk van transitie. Door veel mensen wordt een transitie beleefd als een crisis. Maar ‘never waste a good crisis’ is niet voor niets een spreekwoord: een crisis is een kenmerk van ontwikkeling. Vooral als uit de crisis een wilsbesluit volgt, waarmee je jezelf behoedt slachtoffer van de gebeurtenissen te worden.
Daarnaast is bij creativiteit het proces belangrijker dan het product. De fouten in een breiwerk zijn óók creatieve uitingen en de oplossingen al helemaal; ze staan voor mij symbool voor het omgaan met de tegenslagen in het leven. De steken die gevallen en hersteld zijn, zijn voorbeelden van hoe je vergissingen kunt integreren, er zelfs van leert houden. Hoe eerder je ze herstelt, hoe minder groot het gat geworden is, hoe kleiner de vergissing, hoe gemakkelijker. Soms horen vergissingen voor mij bij een fase, een tijdperk waarin ik op een bepaalde manier dacht en handelde. En dat maakt het gemakkelijker om later op een keuze of werkwijze terug te komen; voortschrijdend inzicht, zou je ook kunnen zeggen.
Geef waarde aan het kleine is een oefening in positiviteit en vraagt hard werken
Hiermee is het motto ook een oproep om de juiste draak te voeden. Alles wat aandacht krijgt groeit; veel kleine positieve aandacht, maakt een grote, vriendelijke, krachtige draak, sterk genoeg om een heleboel mensen op de rug te nemen. Daarvoor is oprechte interesse nodig. Interesse is een zelfstandig naamwoord met werkwoordkarakter, en een werkwoord uitvoeren kost nu eenmaal moeite. Iedere tijd heeft bouwers en slopers nodig, om iets nieuws op te bouwen moeten er oude structuren afgebroken worden, opgeruimd worden. En slopen is veel moeilijker dan bouwen. Zeker wanneer je uit sloopwerk ook wil behouden wat nog steeds van waarde is.
Geef waarde aan het kleine, want vanaf een afstand gezien is het misschien toch groter geworden dan je denkt
Zoom uit, denk terug, dan zie je pas echt wat er veranderd is de laatste decennia. Wat is in de loop van de tijd gewoon geworden en terwijl het eerst een groot offer was? Vergeet niet om daarna ook weer in te zoomen, want daarmee verbind je je met dat wat er nu op dit moment is.
Geef waarde aan het kleine wanneer je iets maakt, want dan geef je jouw waarde een stem
Maak dus vooral! Wees daarbij niet te perfectionistisch, maar stel je doelen realistisch en behapbaar. Doe het onverwachte. De inspiratiebron voor deze laatste opmerking kwam bij me op na het lezen van een prentenboekje, The gold in the ground, a folktale from Kazakhstan, herteld en geïllustreerd door Melania Levitsky en in eigen beheer uitgebracht. Een klein, liefdevol initiatief van een New Yorkse regisseur en theatermaker. Het boekje is in alle eenvoud in mijn ogen vooral geschikt voor Engelse lessen. En om iedereen te bemoedigen klein te beginnen, wil ik het hierbij graag ondersteunen.
Laten we vooral allemaal klein beginnen en mooie dingen maken in 2022. Het motto van BVS-schooladvies is al langere tijd ‘kennis delen en mensen verbinden’. Als we nu meer van dit kleine delen, dan volgt de verbinding vanzelf.
Annechien Wijnbergh
Kunstwerk: Floortje Daniëls – leerling VS Den Haag (VO)
Inspiratiebronnen:
Omarm de Chaos, Jan Rotmans, de Geus 2021
Polarisatie, Bart Brandsma, BB in media, 4e druk 2020
Map Regenboogtraining, BVS, 2020
cursus www.ukelele4u.nl
de kracht van breien, Lorette Napoleoni, Balans, 2020
The gold in the ground, Melania Levitsky, eigen beheer 2019, bestellen via tonmensenkamp@gmail.com(per 10 stuks €10 p/st excl btw en verzendkosten, en bij afname voor hele klas inclusief een toneelscript)
Gelijkwaardigheid is een kernwaarde van het vrijeschoolonderwijs
Meester Jiri
Volkomen onverwacht overleed Jiri Brummans, een geliefd collega, waarmee medewerkers van BVS op diverse manieren zijdelings en direct zo fijn hebben samengewerkt. We denken aan iedereen die hem nu zal missen: zijn familie, alle kinderen, ouders, leerkrachten, en de medewerkers van de verschillende scholen en wensen hen sterkte toe.